مهارتهای ارتباطی چیست؟
![](https://khanemaana.com/wp-content/uploads/2024/06/مهارت-های-ارتباطی.webp)
شاید در نگاه اول، به نظر برسد که برقراری ارتباط، در صحبت کردن و گوش دادن خلاصه میشود. اما این فقط بخش کوچکی از ماجرا است. لحن بیان شما، حالت چهره، زبان بدن، نحوۀ انتخاب کلمات و حتی اعتمادبهنفستان همگی در برقراری ارتباط موثر نقش دارند.
فرض کنید در حال ارائۀ گزارشی در یک جلسه مهم هستید. اگر با اعتمادبهنفس و با لحنی واضح صحبت کنید، به احتمال زیاد مخاطبان مجذوب صحبتهای شما میشوند و ایدههایتان را بهخوبی درک میکنند. اما اگر صدایتان بلرزد و از کلمات مبهم استفاده کنید، احتمال اینکه پیامتان بهدرستی منتقل شود، بهشدت کاهش مییابد.
انواع مهارتهای ارتباطی نهتنها در جلسات و ارائهها، بلکه در تمام تعاملات روزمرۀ کاری، اجتماعی و شخصی از اهمیت بالایی برخوردارند. زمانی که با همکارانتان طوفان فکری میکنید، مشکلی را با رئیس خود در میان میگذارید یا جزئیات پروژهای را با مشتریان نهایی میکنید؛ زمانی که به فرزندتان آموزش میدهید، با همسرتان دربارۀ ایدههای تعطیلات آخر هفته حرف میزنید یا از ادارۀ برق شکایت میکنید؛ در همۀ این موقعیتها در حال استفاده از مهارتهای ارتباطی هستید.
در این مطلب، به شما میگوییم که مهارتهای ارتباطی چیست و چگونه به ما کمک میکند تا زندگی بهتر و موفقتری داشته باشیم.
مهارتهای ارتباطی چیست؟
مهارتهای ارتباطی (Communication Skills)، به مجموعهای از تواناییها گفته میشود که به ما امکان میدهند با دیگران به طور موثر تعامل داشته باشیم. این مهارتها در تمام جنبههای زندگی ما، از روابط شخصی و حرفهای گرفته تا موفقیت تحصیلی، نقشی اساسی ایفا میکنند.
قدرت برقراری ارتباط موثر، شاید مهمترین مهارت زندگی باشد. این توانایی به ما کمک میکند تا اطلاعات، افکار، ایدهها و احساسات خود را به دیگران منتقل و آنچه را که به ما گفته میشود درک کنیم. کافی است به کودکی که با دقت به حرفهای مادرش گوش میدهد و سعی دارد صداهای او را تقلید کند، نگاه کنیم تا متوجه شویم میل به برقراری ارتباط چقدر ذاتی است.
ارتباط در سادهترین شکل، انتقال اطلاعات از یک فرستنده به یک گیرنده است. این انتقال میتواند از طریق کانالهای مختلف مانند کلام شفاهی (گفتار)، نوشتار (رسانههای چاپی یا دیجیتال)، تصویر (عکسها، نقاشیها، نمادها، نقشهها، نمودارها و گرافها) یا زبان غیرکلامی (زبان بدن، حرکات، لحن و صدا) صورت گیرد. در عمل، ارتباط اغلب ترکیبی از این روشها است که برای انجام موفقتآمیز آن، نیازمند تسلط بر مجموعهای از مهارتهای ارتباطی است.
انواع مهارتهای ارتباطی
انواع مهارتهای ارتباطی را میتوان در ۴ دستۀ اصلی طبقهبندی کرد:
ارتباط کلامی
ارتباط کلامی (Verbal Communication)، اصلیترین شیوهای است که اغلب انسانها – چه در محل کار و چه در زندگی شخصی – برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات، ایدهها، افکار و احساسات خود استفاده میکنند. این ارتباط شامل کلمات و جملاتی است که برای انتقال پیام به کار میروند. انتخاب کلمات مناسب، لحن و وضوح بیان، همگی در ارتباط کلامی اهمیت دارند.
این نوع ارتباط میتواند غیررسمی باشد، مانند صحبت با دوستان و اعضای خانواده، یا رسمی باشد، مانند جلسهای که با مدیر خود برای بررسی وضعیت پروژه برگزار میکنیم.
گوش دادن فعال (Active Listening) به معنای درک و فهم دقیق صحبتهای دیگران، نیز بخش مهمی از ارتباط کلامی است. زمانی که به صحبتهای دیگران با دقت و توجه گوش میدهیم، به آنها نشان میدهیم که برایشان احترام قائلایم و نظراتشان برایمان ارزشمند است. این امر به ایجاد روابط قویتر و همکاری موثرتر کمک میکند.
ارتباط غیرکلامی
ارتباطات ما با دیگران تنها به کلمات محدود نمیشوند. بخش قابل توجهی از پیامهایی که به دیگران منتقل میکنیم، به شکل غیرکلامی و از طریق زبان بدن، تماس چشمی و رفتار کلی ما صورت میگیرد. با استفاده از حالات چهرۀ مناسب، تکان دادن سر، حرکات دست و حتی برقراری تماس چشمی خوب، میتوانید ارتباط غیرکلامی (Nonverbal Communication) قدرتمندی را پرورش دهید.
درواقع، برای انتقال واضح و دقیق پیام، هماهنگی بین کلمات و زبان بدن ضروری است. اگر در حال بیان کلمات محبتآمیز، اخم کنید، پیام شما تناقضآمیز خواهد بود و مخاطب برداشت درستی از منظور شما نخواهد داشت.
شما میتوانید با تمرین و توجه به نکات زیر، زبان بدن خود را تقویت کنید:
- آگاهی از حالات چهرۀ خود: در مقابل آینه تمرین کنید تا از حالات چهرۀ خود در هنگام صحبت کردن آگاه شوید.
- برقراری تماس چشمی: سعی کنید در هنگام صحبت با افراد به طور مستقیم به چشمان آنها نگاه کنید.
- استفاده از حرکات طبیعی بدن: از حرکات سر، دست و پا به طور طبیعی و متناسب با صحبتتان استفاده کنید.
- تنظیم لحن: لحن خود را متناسب با موضوع صحبتتان تنظیم کنید.
ارتباط نوشتاری
نوشتن یکی از قدیمیترین و رایجترین شیوههای ارتباطی است که بهویژه در محیط کار و تحصیل به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. ما از طریق ایمیل، برنامههای پیامرسان مانند Slack و تلگرام و همچنین اسناد رسمیتر مانند گزارشهای پروژه و نامههای اداری با یکدیگر ارتباط نوشتاری (Written Communication) برقرار میکنیم.
انتقال اطلاعات به طور واضح، مختصر و با لحنی دقیق، همگی از اجزای کلیدی ارتباط نوشتاری محسوب میشوند. با رعایت این اصول، میتوانید پیام خود را بهدرستی به مخاطب انتقال دهید و از سوءتفاهم جلوگیری کنید.
ارتباط بصری
در کنار روشهای رایجتر، ارتباط بصری (Visual Communication) نیز نقشی کلیدی در انتقال اطلاعات ایفا میکند. این نوع ارتباط، از ابزارهای غیرنوشتاری مانند تصاویر، نمودارها، جداول و گرافیکها برای به اشتراکگذاری اطلاعات و ایدهها بهره میبرد.
تصاویر میتوانند به عنوان مکمل متن یا به صورت مستقل مورد استفاده قرار گیرند. در هر دو حالت، وضوح و کیفیت تصاویر و همچنین ارتباط آنها با پیام شما، از اهمیت بالایی برخوردار است.
در کل، با بهکارگیری ارتباط بصری، از مزایای زیر بهرهمند میشوید:
- جلب توجه مخاطب: تصاویر در جلب توجه مخاطبان بسیار موفقاند و آنها را به مطالعۀ محتوای شما ترغیب میکنند.
- انتقال سریع اطلاعات: اطلاعات پیچیده را میتوان بهسادگی در قالب بصری قابل فهم به مخاطب انتقال داد.
- افزایش جذابیت محتوا: استفاده از تصاویر، محتوای شما را جذابتر و گیراتر میکند.
با استفادۀ موثر از ارتباط بصری، میتوانید پیام خود را به طور واضحتر، سریعتر و جذابتر به مخاطبانتان انتقال دهید و خیلی سریعتر به اهداف ارتباطی خود دست پیدا کنید.
چگونه مهارتهای ارتباطی خود را بهبود بخشیم؟
تسلط بر مهارتهای ارتباطی ممکن است یک عمر طول بکشد و رسیدن به کمال آن دشوار است. بااینحال، راهکارهای سادهای برای بهبود این مهارتها و ارتباط موثرتر وجود دارد که میتوانید آنها را به کار بگیرید. با کسب تجربه و تمرین مستمر، مهارتهای ارتباطی شما تقویت خواهد شد.
- نقاط قوت خود را شناسایی کنید: در اولین قدم، نقاط قوت خود را در برقراری ارتباط شناسایی کنید. این نقاط قوت میتوانند مواردی مانند بیان واضح و رسا، گوش دادن فعال یا زبان بدن مناسب باشند.
- از افراد موفق الگو بگیرید: خانواده، دوستان و اطرافیان خود را با دقت بیشتری زیر نظر بگیرید. به دنبال الگوهایی باشید که با نهایت احترام، همدلی و اعتمادبهنفس با دیگران ارتباط میگیرند و ایدهها و اطلاعات خود را بهخوبی منتقل میکنند. نحوۀ ارتباط آنها با دیگران را مشاهده و یادداشتبرداری کنید.
- از دیگران بازخورد بگیرید: از یک دوست یا همکار نزدیک بخواهید تا بازخوردهای سازندهای در مورد مهارتهای ارتباطی شما ارائه دهد. دریافت یک دیدگاه صادقانه از فردی قابل اعتماد، به شما کمک میکند تا نقاط ضعف خود را شناسایی و روی آنها تمرکز کنید.
- عادتهای ارتباطی خود را اصلاح کنید: با تمرین عادتهای جدید، میتوانید مهارتهای ارتباطی خود را به طور قابل توجهی ارتقا دهید. این عادتها میتوانند شامل پاسخگویی سریعتر به پیامها، برقراری تماس چشمی بیشتر، تمرین قدردانی و ارائۀ بازخورد مثبت به دیگران و طرح سوالات بیشتر در گفتوگوها باشند.
- به دنبال فرصتهای ارتباطی باشید: در محیط کار و زندگی شخصی خود، به دنبال فرصتهایی باشید که امکان تمرین و تقویت مهارتهای ارتباطی و اجتماعی را برایتان فراهم آورند. این امر نهتنها باعث حفظ و تقویت مهارتهای فعلی شما میشود، بلکه به شما امکان تمرین و یادگیری مهارتهای جدید را نیز میدهد.
- در دورههای آموزشی شرکت کنید: کارگاههای آموزشی و کلاسهای آنلاین و حضوری متعددی وجود دارند که میتوانند به شما در تقویت مهارتهای ارتباطیتان یاری رسانند. این دورهها اغلب شامل آموزشهای تئوری، تمرینهای نقشآفرینی، تکالیف نوشتاری و بحثهای گروهی هستند. دورههای توسعه فردی موسسه «خانه معنا» از آن جمله است.
اهمیت مهارتهای ارتباطی خوب
توانایی انتقال دقیق، واضح و هدفمند اطلاعات، مهارتی حیاتی و ضروری در زندگی است که نباید از آن غافل شد. تقویت مهارتهای ارتباطی میتواند درهای موفقیت را در تمامی زمینهها، از فعالیتهای شغلی و حرفهای گرفته تا روابط شخصی و اجتماعی به روی شما بگشاید که در ادامه، به بررسی آنها میپردازیم.
اهمیت مهارتهای ارتباطی در محیط کار
ما در زندگی حرفهای خود از مهارتهای ارتباطی به روشهای مختلفی استفاده میکنیم. این مهارتها در مکالمات، ایمیلها و اسناد نوشتاری، ارائهها و ابزارهای بصری مانند نمودارها و جداول به کار میآیند.
در دنیای امروز، موفقیت شغلی بدون داشتن مهارتهای ارتباطی قوی تقریبا غیرممکن است. این مهارتها کلید برقراری ارتباط موثر با همکاران، مدیران و مشتریان محسوب میشوند و نقشی اساسی در ارتقای شغلی و کسب فرصتهای جدید ایفا میکنند.
از طریق مهارتهای ارتباطی در محیط کار میتوانید:
- ارتباط خود را با مدیران و همکارانتان بهبود بخشید: برقراری ارتباط موثر، زمینهساز ایجاد روابط کاری صمیمانهتر و سازندهتر با مدیران و همکاران است.
- با مشتریان ارتباط برقرار کنید: تقویت مهارتهای ارتباطی به شما کمک میکند اعتماد و رضایت مشتریان را جلب کنید.
- بهسرعت و بهروشنی منظور خود را منتقل کنید: با تسلط بر فن بیان، میتوانید به طور شفاف و موجز، پیام و ایدههای خود را به دیگران برسانید.
- تصویر حرفهای خود را تقویت کنید: مهارتهای ارتباطی قوی، بر نگرش دیگران نسبت به شما و اعتبار حرفهایتان تاثیر مثبت میگذارد.
- شنوندهای فعال با ذهنی باز باشید: ارتباط موثر مستلزم گوش دادن فعال و درک دیدگاههای دیگران است.
- پیشرفت شغلی سریعتری را تجربه کنید: توانایی برقراری ارتباط موثر، ازجمله کلیدهای موفقیت در مسیر ارتقای شغلی به شمار میرود.
۱۰ مهارت ارتباطی کلیدی در محیط کار
مهارتهای ارتباطی ضروری در محیط کار شامل موارد زیر میشود:
گوش دادن فعال
گوش دادن فعال، فراتر از سکوت کردن و شنیدن صحبتهای طرف مقابل است. در این شیوۀ ارتباطی، شما با تمام وجود به گوینده توجه میکنید و با پرسیدن سوالات دقیق و تکرار نکات کلیدی، نشان میدهید که برای حرفهایش اهمیت قائلاید. این کار نهتنها به ایجاد احترام و درک متقابل در محیط کار کمک میکند، بلکه زمینۀ لازم برای حل مشکلات و رسیدن به توافق را نیز فراهم میآورد.
در اینجا چند نکته برای ارتقای مهارت گوش دادن فعال ارائه میشود:
- حواستان را جمع کنید: تمام تمرکز خود را بر روی صحبتهای گوینده بگذارید و از انجام کارهای دیگر مانند چک کردن گوشی یا نگاه کردن به اطراف خودداری کنید.
- زبان بدن مناسب داشته باشید: روبهروی گوینده بنشینید، تماس چشمی برقرار کنید و با حرکات سر و دست نشان دهید که به صحبتهایش توجه میکنید.
- سوالات دقیق بپرسید: برای روشن شدن نکات مبهم یا درک عمیقتر منظور گوینده، سوالات دقیق و بهموقع بپرسید.
- ملاحظات خود را به اشتراک بگذارید: پس از گوش دادن، نظرات و دیدگاههای خود را به طور خلاصه و با لحنی مودبانه بیان کنید.
- از قضاوت و پیشداوری خودداری کنید: سعی کنید بدون پیشداوری و با ذهنی باز به صحبتهای گوینده گوش دهید.
- احساسات گوینده را درک کنید: به لحن بیان، حالات چهره و زبان بدن گوینده توجه کنید تا احساساتش را بهدرستی درک کنید.
انتخاب روش ارتباطی مناسب
انتخاب روش ارتباطی مناسب، مهارتی مهم است. ایمیل، نامه، تماس تلفنی، جلسات حضوری یا پیامهای فوری هر کدام مزایا و معایبی دارند. با در نظر گرفتن نوع اطلاعات و بهترین روش انتقال آن، میتوانید ارتباط موثری با افراد مختلف ازجمله همکاران، مدیران، مشتریان و شرکا، براساس شخصیت، جایگاه و دیدگاههای آنان برقرار کنید.
خوشرویی
ویژگیهای مثبتی مانند صداقت و مهربانی در برقراری ارتباط موثر در محیط کار و ایجاد اعتماد و درک متقابل نقشی اساسی دارند. با همکاران خود با روحیهای مثبت صحبت کنید، ذهنی باز داشته باشید و برای درک بهتر طرف مقابل سوال بپرسید. خوشرویی با کارهایی ساده مانند احوالپرسی، لبخند زدن هنگام گفتوگو و قدردانی از کارهای خوب دیگران، به ایجاد روابط سازنده با همکاران و مدیران کمک میکند.
اعتمادبهنفس
در محیط کار، افراد بیشتر تحت تاثیر ایدههایی قرار میگیرند که با اعتمادبهنفس بالا ارائه شوند. برقراری تماس چشمی در حین صحبت کردن و ارائه، صاف نشستن و آمادگی قبلی برای پاسخگویی صریح به سوالات، از راههای نمایش اعتمادبهنفس و احترام و توجه به مخاطب است.
استفاده از دایرۀ واژگان متنوع
بهکارگیری طیف وسیعی از کلمات و اصطلاحات به شما کمک میکند تا ایدههای خود را به طور دقیق و واضح بیان کنید و از سوءتفاهم دور بمانید.
انطباق زبان با مخاطب
در دنیای ارتباطات، انتخاب زبان مناسب برای انتقال پیامتان به مخاطب، نقشی کلیدی در موفقیت شما ایفا میکند. با در نظر گرفتن سطح دانش، جایگاه، پیشینه و علایق مخاطب، میتوانید زبان خود را به شکلی تنظیم کنید که پیامتان به طور کامل و دقیق درک شود و به هدف مورد نظرتان برسید.
ارائۀ مناسب ایدهها
داشتن ایدههای نو و خلاقانه، نقشی کلیدی در موفقیت شما ایفا میکند. اما صرفِ داشتن ایدههای خوب کافی نیست؛ شما باید بتوانید ایدههای خود را به طور واضح، مختصر و متقاعدکننده بیان کنید و از ارائۀ شواهد و مثالهای مناسب برای اثبات نظرات خود استفاده کنید تا بتوانید اشتیاق مخاطب را برای انجام اقدامات لازم برانگیزید.
هنگام ارائۀ ایدههایتان، اعتمادبهنفس داشته باشید، به مخاطبتان توجه کنید و ایدههایتان را به شکلی متناسب با نیازها و علایق او ارائه دهید.
نوشتن واضح و مختصر
در نوشتن ایمیلها، گزارشها و سایر اسناد کاری، باید از زبانی واضح، مختصر و بدون ابهام استفاده کنید تا مخاطب شما بتواند پیامتان را بهسرعت و به طور کامل درک کند.
کار تیمی خوب
کار تیمی خوب به عنوان مهارتی حیاتی، کلید پیشرفت در هر زمینهای، از کسبوکار گرفته تا ورزش و حتی زندگی شخصی، شناخته میشود.
در این نوع همکاری، افراد با تعهدی عمیق به اهداف مشترک، با یکدیگر متحد میشوند و با همفکری و همکاری مؤثر، ازجمله مشارکت فعال در جلسات، ارائۀ نظرات سازنده و حل اختلافات به طور مسالمتآمیز، برای رسیدن به آن اهداف تلاش میکنند.
همدلی
همدلی، مهارتی ارزشمند است که به شما کمک میکند تا با درک عمیقتر احساسات دیگران و حتی سهیم شدن در آن، ارتباطی صمیمیتر و سازندهتر با افراد برقرار کنید. این مهارت ارتباطی، هم در کار گروهی و هم در ارتباطات فردی نقش دارد و به شما کمک میکند تا در تعاملاتتان با دیگران، به موفقیت بیشتری دست یابید. در هر دو مورد، سعی کنید احساسات دیگران را بهدرستی درک و تحلیل کنید و پاسخی مناسب به آنها بدهید.
براساس نظرسنجی انجامشده توسط انجمن ملی دانشکدهها و کارفرمایان آمریکا (NACE) در سال ۲۰۱۸، مهارتهای ارتباطی کلامی در صدر فهرست مهارتها و ویژگیهای «ضروری» برای متقاضیان شغل قرار دارند. این امر نشاندهندۀ اهمیت فزایندۀ این مهارتها در دنیای کار امروزی است.
اهمیت مهارتهای ارتباطی در زندگی شخصی
مهارتهای ارتباطی قوی، زیربنای روابط سالم و پایدار در همۀ جنبههای زندگی است. این مهارتها به ما کمک میکنند تا افکار و احساسات خود را به طور واضح و موثر بیان کنیم، به دیگران گوش دهیم و روابط معناداری با آنها برقرار کنیم.
- با تقویت این مهارتها، میتوانید به درک عمیقتر از خانواده، دوستان و اطرافیان خود دست یابید و توسط آنها بهدرستی درک شوید.
- برخلاف تصور رایج، برقراری ارتباط فقط به معنای صحبت کردن نیست. توانایی گوش دادن فعال و همدلانه نیز نقشی اساسی در ایجاد روابط سالم و صمیمی ایفا میکند.
- برقراری ارتباط موثر در روابط خانوادگی، زمینهساز موفقیت و خوشبختی است، چراکه از بحثهای ساده دربارۀ برنامهریزیهای روزمره تا گفتوگوهای عمیقتر در مورد مسائل مهم زندگی را شامل میشود.
- مهارتهای ارتباطی و اجتماعی، همچنین در تعاملات شما با دنیای بیرون از خانواده، ازجمله تعامل با مغازهها، ادارات، سازمانها و حتی غریبهها، حائز اهمیت است. با تسلط بر این مهارتها، میتوانید با اعتمادبهنفس و وضوح کامل، نظرات و خواستههای خود را بیان کنید، بهدرستی به صحبتهای دیگران گوش دهید و به درک متقابل برسید.
برای مثال، توانایی طرح شکایت موثر و مدیریت انتقاد با حفظ احترام متقابل، ازجمله مهارتهای کلیدی در این زمینه به شمار میروند.
اهمیت برقراری ارتباط دوطرفه
ارتباط یک فرایند دوطرفه است؛ به عبارت دیگر، شامل ارسال و دریافت اطلاعات میشود. بنابراین، برقراری ارتباط مستلزم صحبت کردن و گوش دادن است؛ اما مهمتر از آن، ایجاد درک مشترک از اطلاعاتی است که منتقل و دریافت میشود.
اگر شما «فرستنده» اطلاعات هستید، به این معنی است که باید اطلاعات را از ابتدا به طور واضح، چه به صورت کتبی و چه حضوری، منتقل کنید، سپس با پرسیدن سوالات درست، میزان درک مخاطبان خود را بسنجید. همچنین باید به پاسخهای آنها گوش دهید و در صورت لزوم، توضیحات بیشتری ارائه دهید.
اگر شما «گیرنده» اطلاعات هستید، به این معنی است که باید با دقت به اطلاعات گوش دهید، سپس با بازگو کردن خلاصهای از آنچه شنیدهاید یا با پرسیدن سوالاتی، از درک درست خود مطمئن شوید تا هر دو طرف برداشت یکسانی از موضوع داشته باشید.
بنابراین، برقراری ارتباط یک فرایند فعالانه است. در مورد هیچ یک از طرفین، برقراری ارتباط، امری منفعلانه تلقی نمیشود.
سخن آخر
مهارتهای ارتباطی، مجموعهای از تواناییها است که به ما امکان میدهد تا افکار، ایدهها و احساسات خود را به طور واضح و موثر بیان کنیم، به دیگران گوش فرا دهیم و روابط معناداری را با آنها برقرار کنیم. این امر مستلزم تسلط بر مهارتهای مختلفی مانند صحبت کردن، گوش دادن فعال، زبان بدن و نوشتن است.
با تقویت مهارتهای ارتباطی خود میتوانیم در هر زمینهای، ازجمله روابط شخصی، شغلی و تحصیلی، به موفقیت بیشتری دست یابیم و و درنهایت، رضایت و خوشبختی فوقالعادهای را در زندگی خود تجربه کنیم.
هرگز برای تقویت مهارتهای ارتباطی دیر نیست. برای قدم گذاشتن در این مسیر، میتوانید از دورههای توسعه فردی موسسه خانه معنا کمک بگیرید.
دیدگاهتان را بنویسید